Η ΕΟΡΤΗ ΤΩΝ ΘΕΟΦΑΝΕΙΩΝ

Κυριακή πρό τῶν Φώτων

(Ἡ σωστή ἑτοιμασία της ὑποδοχῆς τοῦ Χριστοῦ)

Προκειμένου νά ὑποδεχθοῦμε ἕναν ἐπίγειο ἄρχοντα κάνουμε κατάλληλες προετοιμασίες: σημαιοστολισμούς, ἀφίσσες, κόκκινα χαλιά. Στήν περίπτωση ὅμως τῆς ὑποδοχῆς τοῦ ἐπουράνιου βασιλέα Χριστοῦ ἔγινε κάτι διαφορετικό.

Ὁ Πρόδρομος οὔτε ἀφίσσες κόλλησε, οὔτε μεγάφωνα ἔβαλε, οὔτε σκόρπισε φέιγ-βολάν, οὔτε ἔβαλε φοίνικες καί δάφνες. Ἀλλά ἔφυγε καί πῆγε στήν ἔρημο καί ἐκεῖ ἔδειξε πρῶτα ἕναν τρόπο ζωῆς πού φαίνεται λίγο παράξενος. Ζοῦσε ἀσκητικά μέ αὐστηρή νηστεία, κακοπάθεια καί μέ φτωχικά ἐνδύματα. Φοροῦσε ροῦχο ἀπό τρίχες καμήλας, δερμάτινη ζώνη στή μέση καί ἔτρωγε χόρτα καί μέλι ἄγριο. Καί ἄνοιγε τό στόμα μόνο σ᾿ αὐτούς πού πήγαιναν νά τόν ἀκούσουν λέγοντας τά λόγια: «Μετανοεῖτε γιατί ἔχει πλησιάσει πιά ἡ Βασιλεία τῶν Οὐρανῶν».

Ἔτσι ὁ ἅγιος Ἰωάννης ἔδειξε τή σωστή ἑτοιμασία γιά νά ὑποδεχθοῦμε τόν ἐρχόμενο Βασιλέα πού εἶναι ἡ μετάνοια καί ἡ κάθαρση ἀπό τά πάθη καί τήν ἁμαρτία. Ὄχι, φυσικά, γιά νά τόν ἀντιγράψουμε κατά γράμμα ἀλλά γιά νά μιμηθοῦμε τό φρόνημα καί τήν ἀγωνιστικότητά του.

Ὁ χειρότερος ἐχθρός τοῦ ἀνθρώπου εἶναι ἡ φιλαυτία, ἡ αὐταρέσκεια, ὁ ἐγωϊσμός, ἡ ἀρρωστημένη ἀγάπη γιά τόν ἑαυτό μας καί τό σῶμα μας. Μπροστά στό ΕΓΩ ἐξαφανίζονται ὅλοι οἱ ἄλλοι. Ἡ ἄσκηση σάν μέρος τῆς ζωῆς μας μπορεῖ νά μᾶς βοηθήσει νά καταπατήσουμε τήν φιλαυτία καί νά κτίσουμε τόν νέον, κατ᾿ εἰκόνα καί καθ᾿ ὁμοίωση Θεοῦ, ἄνθρωπο.

Μέ τήν ἄκρα αὐστηρότητα στήν προσωπική του ζωή ὁ ἅγιος Ἰωάννης μᾶς διδάσκει:

Εικόνα της Βαπτίσεως Φ. Κόντογλου

Ἄν δέν κακοπαθήσουμε δέν πρόκειται νά κάνουμε πνευματική προκοπή.

Ἄν δέν ἐπιβάλλουμε ἑκούσιους περιορισμούς στίς ἀπαιτήσεις τοῦ σώματος δέν πρόκειται νά δοῦμε μέ κατανόηση καί ἀγάπη κανέναν ἄνθρωπο. Δέν πρόκειται νά καθαριστοῦμε ἀπό τά πάθη μας μικρά ἤ μεγάλα.

Γιατί ὅπως ὁ ἀετός ἔστω καί ἕνα δακτυλάκι του νά εἶναι πιασμένο στό δόκανο δέν μπορεῖ νά πετάξει, ἔτσι καί κάθε ἄνθρωπος πού εἶναι ὑποδουλωμένος καί στό πιό μικρό πάθος, δέν μπορεῖ νά ζήσει τήν ἐν Χριστῷ ἐλευθερία.

Μετάνοια σημαίνει συνεχής ἐπαναφορά τοῦ τιμονιοῦ τῆς ζωῆς μας στή σωστή πορεία. Ὅ,τι εἶναι καί ἡ εὐθυγράμμιση στό αὐτοκίνητο γιά νά μήν ξεφεύγει τό ἁμάξι πηγαίνοντας ἀλλοῦ γιά ἀλλοῦ. Κάθε φορά πού ἡ συνήθεια τῆς ἁμαρτίας πού ὑπάρχει μέσα μας, κάθε φορά πού ἡ ροπή τῆς ἁμαρτίας πού ὑπάρχει μέσα μας μαζί μέ τίς προκλήσεις τῶν ἐξωτερικῶν πειρασμῶν πᾶνε νά στρίψουν τό τιμόνι τῆς ζωῆς μας ἀπό τή σωστή πορεία, χρειάζεται μέ βία στόν ἑαυτό μας νά ἐπαναφέρουμε τό τιμόνι τῆς ζωῆς μας στή σωστή πορεία πού εἶναι ἡ ὑπακοή στό θέλημα τοῦ Θεοῦ.

Ἡ μετάνοια προϋποθέτει νά ἀσχολοῦμαι, νά μάθω ποιό εἶναι τό θέλημα τοῦ Θεοῦ. Ὄχι ὅπως ἐγώ νομίζω οὔτε κόβοντάς το στά «μέτρα» μου ἀλλά ὅπως ὁ Χριστός ἦρθε καί μίλησε καί ἔγραψαν οἱ Εὐαγγελιστές. Δηλ. πράγματα σαφῆ καί ξεκάθαρα, ὄχι γιά νά μᾶς καταπιέσει ἀλλά γιά νά μᾶς ἐλευθερώσει. Ὁ Χριστός ἔρχεται. Καί μᾶς ἑτοιμάζει τόν δρόμο πρός Αὐτόν ὁ Ἰωάννης. Γιά νά μᾶς ἀνοίξει τήν πύλη τῆς ζωῆς καί γιά νά κάνει τόν θάνατο πέρασμα στή ζωή καί ὄχι κλειστή πόρτα.

Ὁ ἅγιος Ἰωάννης μᾶς λέει «ἑτοιμάσατε τήν ὁδόν Κυρίου». Δηλ. μᾶς καλεῖ νά ἑτοιμάσουμε τόν ἑαυτό μας γιά νά δεχθεῖ τόν Χριστό, γιά νά ἔρθει ὁ Χριστός στήν ζωή μας καί στήν καρδιά μας. Καί αὐτό θά γίνει: μέ τή συναίσθηση τῆς κατάστασής μας· τήν ἀναγνώριση τῶν σφαλμάτων μας καί τήν ἀνάληψη τῆς εὐθύνης· τήν ἀποφυγή τῆς ἁμαρτίας καί τήν ὑπακοή στό Χριστό. Καί συνεχίζει «ποιήσατε καρπούς ἀξίους τῆς μετανοίας». Ὄχι μόνο καλές σκέψεις, καλά αἰσθήματα. Γιά νά γίνει ἡ μετάνοια γνήσια καί ἀληθινή, χρειάζεται: Νά πάψουμε νά γοητευόμαστε ἀπό τήν αὐταρέσκεια, ὅτι ὅλα δηλαδή τά βλέπουμε σωστά καί ὅλα τά κάνουμε καλά· νά συναισθανθοῦμε τήν ἁμαρτωλότητά μας· νά συντριβεῖ τό ὑπερήφανο «πνεῦμα» μας καί νά ταπεινωθεῖ ἡ καρδιά μας καί νά συμμορφώσουμε τή ζωή μας μέ τό θέλημα τοῦ Θεοῦ. «Ὁ λαός ὁ καθήμενος ἐν σκότει εἶδε φῶς μέγα». Σχολιάζει ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος: Ὁ «καθήμενος» στό σκοτάδι ὄχι ὁ «πορευόμενος». Ὁ πορευόμενος θά βρεῖ μιά διέξοδο, ἕνα φῶς στό τοῦνελ· ἀλλά ὁ καθήμενος σημαίνει ἔχει «ἀράξει», ἔχει βουλιάξει, ἔχει βυθισθεῖ στό σκοτάδι, χωρίς καμμία δυνατότητα ἀλλαγῆς, χωρίς καμμία ἐλπίδα. «Εἶδε φῶς μέγα». Δέν τό ἀνακάλυψαν οἱ ἄνθρωποι μόνοι τους. Δέν βρῆκαν κάτι γιά νά παρηγορηθοῦν. Πῆγε αὐτό κοντά τους καί τούς βρῆκε. «Ἀνέτειλε (φῶς) αὐτοῖς». Τί τραγωδία, κατά τόν ἀπόστολο Παῦλο, νά ἀγαπήσουν οἱ ἄνθρωποι περισσότερο τό σκοτάδι παρά τό φῶς! Ἐπειδή, βέβαια, τά ἔργα τους εἶναι φαῦλα καί σκοτεινά.

ΘΕΟΦΑΝΕΙΑ

Ἡ ἑορτή τῆς Βαπτίσεως τοῦ Χριστοῦ ὀνομάζεται Ἐπιφάνεια καί Θεοφάνεια, διότι ἔχουμε φανέρωση τῆς θεότητας τοῦ Χριστοῦ καί πρώτη σαφῆ ἀποκάλυψη τοῦ Μυστηρίου τῆς Ἁγίας Τριάδος. Ὁ Θεός φανερώθηκε στόν κόσμο γιά νά σώσει τόν ἄνθρωπο.

Ἐπίσης ὀνομάζεται Φῶτα διότι ὁ Χριστός ὀνομάζει τόν Ἑαυτό του καί τό κήρυγμά του ΦΩΣ. «Ἐγώ εἶμαι τό Φῶς τοῦ κόσμου· ὅποιος μέ ἀκολουθήσει δέν θά περπατήσει στό σκοτάδι ἀλλά θά ἔχει τό φῶς τῆς ζωῆς».

Ὁ Χριστός ἔφυγε ἀπό τήν Ναζαρέτ τῆς Γαλιλαίας καί πῆγε στήν Ἰουδαία στίς ὄχθες τοῦ Ἰορδάνη. Ἐκεῖ κήρυττε ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Βαπτιστής, ἀφοῦ προετοιμάστηκε γιά τριάντα χρόνια στήν ἔρημο μέ ἄσκηση, ἀποκοπή τοῦ σαρκικοῦ φρονήματος καί προσευχή. Καλοῦσε σέ μετάνοια βαπτίζοντας τά πλήθη πού συνέρρεαν ἐκεῖ, χωρίς ὅμως νά χορηγεῖ ἄφεση ἁμαρτιῶν, διότι αὐτή θά τήν ἐξασφάλιζε ὁ Σταυρός καί ἡ θυσία τοῦ Χριστοῦ. Καταδίκαζε, ὅμως, τίς παρανομίες καί ὁδηγοῦσε στή συνειδητοποίηση τῶν ἁμαρτημάτων καί στόν πόθο μετανοίας.

Ἐκεῖ ἐμφανίσθηκε ὁ Χριστός καί ζήτησε ἀπό τόν Ἰωάννη νά βαπτισθεῖ. Ὁ Ἰωάννης ταπεινά καί συναισθανόμενος τήν ἀναξιότητά του ἀρνήθηκε ἀλλά ὁ Χριστός τοῦ ὑπέδειξε ὅτι πρέπει «νά ἀφήσει τίς ἀντιρρήσεις διότι ὀφείλει νά ἐκπληρώσει κάθε ἐντολή τοῦ Θεοῦ πού τοῦ ἀνέθεσε ὡς καθῆκον» (Ματθ. 3,15). Καί ἔτσι ἐβάπτισε τόν Χριστό, πού Καθαρός καί Ἀθῶος ἀπό κάθε ἁμαρτία κατῆλθε γυμνός στόν «ὑδατόστρωτον τάφον» (εἰρμός β΄ὠδῆς Κανόνος τῶν Θεοφανείων) ἁγιάζοντας τή φύση τῶν ὑδάτων καί ξεπλένοντας τίς δικές μας ἁμαρτίες.

Ἄνοιξαν οἱ οὐρανοί καί ἀκούσθηκε ἡ φωνή τοῦ Πατέρα νά μαρτυρεῖ ὅτι «Αὐτός εἶναι ὁ Υἱός μου ὁ ἀγαπητός· στόν ὁποῖο εὐαρεστήθηκα» (Ματθ, 3,17). Καί τό Ἅγιο Πνεῦμα συνένευσε μέ τή δική του μαρτυρία, ἐπιφοιτώντας ἐν εἴδει λευκῆς περιστερᾶς -συμβόλου εἰρήνης, πραότητας καί συμφιλίωσης Θεοῦ καί ἀνθρώπων (Γεν.8). Καί ἔτσι ἔχουμε φανέρωση τῆς Ἁγίας Τριάδος.